LIFO / Μην πετάξεις τίποτα

Μην πετάξεις τίποτα 

της Μερόπης Κοκκίνη

Με το ντοκιμαντέρ Σωματείο Ρακοσυλλεκτών η Μαρίνα Δανέζη προσεγγίζει έναν κόσμο παρεξηγημένο με ευαισθησία και ανθρώπινη ματιά.

Ποια ήταν η αφορμή για να ασχοληθείς, σε ερευνητικό επίπεδο, με το Σωματείο Ρακοσυλλεκτών;
Δεν υπήρξε καμία αφορμή. Πήγαινα κυριολεκτικά «γυρεύοντας». Αφορμή και έμπνευση η γιαγιά μου Ευστρατία, η οποία τα τελευταία χρόνια της ζωής της ζούσε ως ρακοσυλλέκτρια σε μια μονοκατοικία στον Ταύρο. Σ’ αυτήν αφιέρωσα και την ταινία.
Τι ήταν αυτό που σου έκανε μεγαλύτερη εντύπωση γνωρίζοντας τους ρακοσυλλέκτες;
Αναθεώρησα, κατά τη διάρκεια της έρευνας, αξίες και στερεότυπα. Οι ρακοσυλλέκτες δεν είναι αξιολύπητοι γραφικοί τύποι, αλλά άνθρωποι κατά βάση αγωνιστές. Άλλοι με συνείδηση γι’ αυτό που κάνουν, άλλοι χωρίς. Όλοι άνθρωποι που εργάζονται σκληρά νυχθημερόν σε ιδιαίτερα ανθυγιεινές συνθήκες. Η ανάγκη να βιοποριστούν τους ένωσε, παρά τις διαφορετικές ιστορίες τους. Έφτιαξαν ένα σωματείο προκειμένου να έχουν νομικό πρόσωπο και να μπορούν να διεκδικήσουν από την πολιτεία αυτό που τους αναλογεί. Ένα σωματείο δραστήριο με τα καλά και τα κακά του φαινομένου «συνδικαλισμός στην Ελλάδα»!
Πόσο καιρό σου πήρε να ολοκληρώσεις το ντοκιμαντέρ;
Από την ημέρα που πήγα στο σωματείο και ζήτησα ακρόαση από το διοικητικό συμβούλιο μέχρι την αποπεράτωση του ντοκιμαντέρ πέρασαν δυόμισι περίπου χρόνια. Τους πρώτους έξι μήνες δεν θέλησα να τραβήξω με την κάμερα ούτε ένα κι έκανα επισκέψεις κάθε εβδομάδα στο διοικητικό συμβούλιο και στο παζάρι. Αφού με γνώρισαν και τους γνώρισα καλά, βγήκε η κάμερα.
Τι σου έμαθε η συναναστροφή με αυτούς τους ανθρώπους;
Θα κλέψω μια ατάκα του προέδρου και φίλου Σπύρου Μαγαλιού, που ακούγεται και στην ταινία: «Ό,τι φάμε ό,τι πιούμε κι ό,τι αρπάξει ο κώλος μας είναι το σλόγκαν».
Τι είδους δυσκολίες αντιμετώπισες στη δημιουργία του ντοκιμαντέρ;
Το ντοκιμαντέρ είναι ανθρωποκεντρικό. Το σημαντικότερο ήταν να με εμπιστευτούν και να πιστέψουν ότι θα κάνω κάτι που δεν θα «εκθέσει» κανέναν από τους ήρωες. Ο καθένας είχε τον λόγο του να είναι καχύποπτος. Αφού ξεπεράστηκε η καχυποψία, καμία δυσκολία δεν με πτόησε!
Ποιες είναι οι βασικές παρατηρήσεις της έρευνάς σου;
Οι ρακοσυλλέκτες επιτελούν ένα έργο. Γνωρίζουμε ότι ανακυκλώνουν. Άλλα ευρήματα καταλήγουν σε μάντρες και άλλα πωλούνται στο παζάρι. Αυτό που δεν ξέρουν πολλοί είναι η διάσωση σπάνιων χειρογράφων, βιβλίων ακόμα και έργων τέχνης που θα κατέληγαν στις χωματερές του «πολιτισμού» μας. Η αυτοοργάνωση  μπορεί να καταφέρει πολλά. Πάντα η πολιτεία αναγκάζεται να υποχωρήσει μπροστά στη δράση ομάδων. Δεν υπάρχει ελευθερία όταν είσαι «δέσμιος της φτώχιας σου», όπως λέει και ο αγαπημένος ρολογάς του παζαριού Πέτρος Χρυσοχόος.
Από τα στοιχεία που έχεις συγκεντρώσει, έχει παρατηρηθεί αύξηση στον αριθμό των ρακοσυλλεκτών καθώς και των ανθρώπων που συγκεντρώνονται στο παζάρι;
Όταν ιδρύθηκε το σωματείο, το 1992, αριθμούσε 54 μέλη. Σήμερα αριθμεί πάνω από 700, κι επιπλέον υπάρχουν εκατοντάδες άνθρωποι που ασκούν το επάγγελμα χωρίς να είναι εγγεγραμμένοι. Οι άνθρωποι που αγοράζουν από το παζάρι χωρίζονται σε διάφορες κατηγορίες. Είναι καλλιτέχνες που αναζητούν την έμπνευση, οι μεταπράτες των παλαιοπωλείων που ξυπνάνε χαράματα και με φακούς ψάχνουν την ευκαιρία ανάμεσα σε ανθρώπους που μόλις στήνουν την πραμάτεια τους. Υπάρχουν και οι περίεργοι, οι συλλέκτες. Η κατηγορία των ανθρώπων που ολοένα αυξάνει την προσέλευση της είναι αυτοί που αγοράζουν χρηστικά αντικείμενα σε ιδιαίτερα χαμηλές τιμές. Αγοράζουν ρούχα, παπούτσια, κατσαρόλες, γυαλικά.
Έχεις τελειώσει το μαθηματικό. Τι ήταν αυτό που σε έκανε να στραφείς στην ηθοποιία και τη σκηνοθεσία;
Λίγο πριν πάρω το πτυχίο, αποφάσισα να γραφτώ σε μια δραματική σχολή. Δεν ήταν απωθημένο μου να γίνω ηθοποιός. Δεν το ονειρευόμουν από παιδί. «Ψαχνόμουν» και τελικά κόλλησα. Αφορμή για τη σκηνοθεσία ο δάσκαλός μου στη δραματική σχολή, ο Λευτέρης Ξανθόπουλος. Με πήρε ως επιστημονικό συνεργάτη σε ένα ντοκιμαντέρ με θέμα έναν μαθηματικό. Με γοήτευσε το τριπ της δημιουργίας μιας ταινίας από την αρχή και σε έξι μήνες, με έμπνευση το φεστιβάλ «Εmotion Ρictures – Ντοκιμαντέρ και Αναπηρία» σκηνοθέτησα την πρώτη μου ταινία, τη Φάκα.
Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι για μια νέα κινηματογραφίστρια, όπως εσύ, να βιοπορίζεται μέσα από τη δουλειά της; Γίνεται;
Η αλήθεια είναι πως μια νέα κινηματογραφίστρια δεν μπορεί να  βιοποριστεί εύκολα μέσα από τη δουλειά της. Ωστόσο, οι νέες τεχνολογίες βοηθούν τους νέους στον χώρο να αποκτήσουν τα δικά τους δείγματα γραφής χωρίς υπέρογκα budget ή ακόμα και no budget! Τα δείγματα γραφής είναι αυτά που κάνουν τους ανθρώπους να σε εμπιστευτούν τη δουλειά κάποιου. Άλλωστε, πάντα βασιζόμαστε στην «καλοσύνη των ξένων»!